Wat een jaar! Ruim een jaar geleden landden we op de boerderij in Laren. Als ik terugkijk op het afgelopen jaar ben ik ongelofelijk trots op wat we met z’n allen voor elkaar hebben gekregen. We toverden de oude varkensstal om in een prachtige ruime zuivelruimte en kaasmakerij, en de garage werd ons vijfde verslokaal. We kregen het boerenbedrijf met elkaar steeds beter in de vingers, we zetten mooie transitiestappen, en Luuk ging fanatiek aan de slag met stripgrazen.

Ook werd De Patrijs steeds meer een burgerboerderij: tientallen mensen zijn als burgerboer elke week in de weer om samen te zorgen voor heerlijk duurzaam voedsel. Ze melken koeien, voeren kalfjes, mesten hokken uit en strooien hokken op. Ze maken heerlijke kaas en zuivel, wassen en snijden de kazen, brengen al deze heerlijke producten naar de verslokalen, ruimen de verslokalen in en houden ze op orde. Ze klussen, bouwen, timmeren, repareren. Ze planten, snoeien, maaien en zaaien. Ze maken begrotingen en kostprijsberekeningen, doen de financiële administratie, maken productieplanningen en inkoopsystemen. En nog heel veel meer!

Zonder al deze burgerboeren was er geen burgerboerderij. Ik vind het onwijs gaaf om te zien hoe we met zijn allen aan het bouwen zijn aan een mooi voedselsysteem. Waarin ieder zijn eigen kennis, ervaring, tijd en enthousiasme inbrengt én iets komt zoeken: een betekenisvolle bijdrage leveren, leren en ontwikkelen, fijne sociale contacten opdoen en genieten van de gezelligheid, lekker fysiek bezig zijn. Ik geniet elke dag van de bedrijvigheid en gezelligheid hier op het bedrijf.

En tegelijkertijd was het ook een jaar met heel wat worstelingen. De economische realiteit bleek nog een stukje harder dan we hadden verwacht. De melkprijs kelderde, de kosten waren hoog, en we waren veel meer kwijt aan arbeid dan begroot. We hadden een nieuw plan nodig: dat werden de KaasAandelen. In 2024 gaan we kaas maken van alle melk die nu nog naar de melkfabriek gaat, en die door het hele land afzetten om zo een prijs te krijgen waarvan we echt duurzaam kunnen boeren. Zo ver zijn we nog niet: we hebben nog heel wat kilo’s kaas te maken én te verkopen om dit rond te kunnen zetten. Echte verkopers zijn we allemaal niet, liefst zouden we vooral bezig zijn met waar het ons écht om gaat: het waarmaken van de transitie en het produceren van eerlijk, duurzaam voedsel. Maar toch is dit wat er nu zo hard nodig is.

Het wringt soms wel bij mij, dat we hard bezig zijn om een duurzaam bedrijf te creëren, maar dat dat van het team eigenlijk teveel vraagt. Op persoonlijk niveau is het allesbehalve duurzaam, wat we doen. We werken lange dagen, volle weken, met veel spanning en stress, tegen een schamel inkomen. Ik hoop dat het ons lukt om in het komende jaar niet alleen steeds beter voor de aarde, de dieren en onze omgeving te zorgen, maar ook voor onszelf.